بلوف : محمود دروغگو نیست !

بسمه تعالی

بلوف چیست ؟
بلوف غیر از دروغ است . "بلوف" جمله ای است که به قصد ِ پنهان کردن ِ واقعیتی به کار می رود ، در حالیکه "دروغ " جمله ای است که مستقیما ً واقعیت را انکار می کند . به عبارتی دیگر ، دروغ اغلب جمله ای است که محتوای آن در جهان ، واقع نشده است وخبری است خلاف امر ِ واقع . اما محتوای ِ بلوف یک ادعا است که با اتکا به اطلاعات ِ درست یا مبهم ، اظهار می شود و امکان ِ وقوع آن در جهان واقع قابل ِ بررسی است . اغلب اظهارات ِ یک دروغگو در خصوص گذشته و بوده هاست ، در حالیکه ، مدعیات ِ یک بلوف زن درباره ی آینده و متکی بر داده ها ست . همان اندازه که تشخیص ِ نادرستی یک دروغ مهم است امکان سنجی یک بلوف نیز اهمیت دارد . در بلوف اغلب "نهادِ جمله " یک مدعی و "گزاره ی جمله " یک ادعا است . تفاوت های ِ منطقی و فلسفی ِ دروغ و بلوف بیشتر از این هاست اما این نوشته قصد پرداختن و حتی ارزش گذاری مقدماتی آنها را ندارد و آنچه در این یادداشت مد نظر ِ قرار دارد آن است که : بلوف نه به قصد ارائه ی "یک خبر "، بلکه به قصد "پنهان کردن یک واقعیت" یا "فریب ِ مخاطب" و یا "تغییر ِ میدان ِ بازی" به کار می رود .
انواع ِ بلوف :
در یک دسته بندی ِ ساده ، بلوف ها سه گونه اند . بلوف ِ سفید ، بلوف ِ خاکستری و بلوف ِ سیاه .
"بلوف ِ سفید " ، جمله ای است که نهاد ِ آن مشخص است و ِ گزاره ی آن ادعای ِ ممکنی دارد و امکان سنجی آن ساده است . مثلاً جمله ی " محمود می تواند یک کیلومتر را بر روی جدول کنار ِ خیابان راه برود " نمونه ای از یک بلوف ِ سفید است . چون مدعی ِ انجام کار مشخص است و مدعای بلوف هم امکان پذیر است . هم چنین در جمله ی " محمود پول نفت را بر سر سفره ی مردم می آورد " مدعی انجام کار مشخص و مدعای بلوف امکان پذیر است .
"بلوف خاکستری " ، جمله ای است که نهاد و یا گزاره ی آن در ابهام قرار دارند . یعنی یا مدعی ِ انجام بلوف معلوم نیست یا مدعای بلوف ، کمتر امکان پذیر است . مثلا " محمود می تواند بر روی آب راه برود " یک بلوف ِ خاکستری است . چون مدعی انجام کار مشخص است ، اما مدعای ِ "بر روی آب راه رفتن" اگرچه مطلقا ًمحال نیست اما امکان پذیر به نظر نمی رسد . هم چنین در جمله ی " محمود در یکسال ، درصد ِ نرخ ِ بیکاری را یک رقمی می کند " اگرچه مدعی مشخص است ، اما مدعای عمل مبهم است و مفهوم ِ بیکاری و حجم کار روزانه می تواند مورد ابهام قرار گیرد .
"بلوف سیاه " ، بلوفی است که هم نهاد ِ جمله در ابهام به سر می برد و هم گزاره ی منتسب به نهاد ، ممکن نمی نماید . مثلا " کسی هست که ادعا می کند می تواند بر روی آب راه برود " در این بلوف ، هم فرد مدعی و هم مورد ادعا در هاله ای از "ابهام و امکان " قرار دارند . هم چنین در جمله ی " فرمولی وجود دارد که در عرض ِ یک هفته بنزین مورد نیاز داخل را تامین کند " هم "فرمول مورد نظر" مبهم است و هم ادعای "تامین یک هفته ای " امکان پذیر نمی نماید .
امکان سنجی ِبلوف ها
تشخیص بلوف کار دشواری نیست . اما" امکان سنجی "ِ بلوف ، اگر بدقت صورت نگیرد ،عکس العمل و استراتژی* مناسب در برابر آن را دشوار می سازد .در میان ِگونه های ِ بلوف ، بلوف های سفید ، سهل و ممتنع اند . یعنی در عین اینکه امکان سنجی آنان ساده است اما خلق و استفاده از آنان دشوار است . به همین خاطر بلوف های سفید بلوف های کم هزینه و موثری هستند اما قلیل و منحصر بفردند . بلوف ِ " محمود وارد حریم ممنوعه ی قدرت شده است " و یا " محمود پول نفت را بر سر سفره ی مردم می آورد " در عین امکان سنجی ِ ساده ، کارکرد موثری داشته اند . در سوی دیگر ، بلوف های ِ سیاه هم در طرح و هم در امکان سنجی ساده اند ، اما کارکرد ِ موثری ندارند . بلوف های سیاه به راحتی طرح می شوند وحتی فی البداهه هم قابل خلق اند ** اما اغلب غیر از هزینه ی بسیار و تضییع بلوف زن ، عایدی ندارند . معمولاً بازیکن در شرایط ِ استیصال ، دست به بلوف های ِ سیاه و اغلب با هزینه ی بالا می زند . مثلا " ایران راه اندازی ِ 10 سایت ِ غنی سازی را از قبل آغاز کرده است " و یا " ایران رابطه با دلار را کاهش داد و پس از آن بسیاری از کشورها نیز همین کار را انجام دادند که با این کار اقتصاد امریکا زمین می‌خورد." نمونه های از این گونه اند . در عالم ِ سیاست بلوف های ِ سیاه به "تیرهای ِ آخر" هم تعبیر می شوند . در این میان ، امکان سنجی ِ بلوف های ِ خاکستری ، دشوار است و این گونه بلوف ها اغلب ، از پیچیدگی خاصی برخوردارند . دقت در طرح بلوف های خاکستری و دقت در امکان سنجی آن ، کارِ روزمره ی سیاستمداران در منازعات ِ سیاسی است . تشخیص صحت و سقم و امکان سنجی ِ بلوف های خاکستری یکی از مهم ترین مسائل سیاست استراتژیک محسوب می شود . مثلا " اسرائیل بزودی به تاسیات اتمی ایران حمله می کند " نمونه ای از یک بلوف ِ خاکستری است . هزینه بالای ِ این گونه حملات ، امکان ِ آن را کم می کند اما با یک استراتزی غلط می توان این هزینه ی بالا را "کم "کرد و " امکان" آن را بالا برد .
نتیجه گیری :
نیم نگاهی به آخرین بلوف های محمود احمدی نژاد *** در عرصه ی سیاست ِ داخلی و خارجی نشان می دهد حجم بلوف های ِ سیاه او به طرز معناداری بیشتر شده اند و این از طرفی نشان از استیصال ِ او به عنوان ِ رئیس دولت است و از طرفی دیگر نشان گر هزینه های بالای تصمیم گیری های احمدی نژادی است .
باری ، به زعم ِ نگارنده – که همه چیز را منطقی - فلسفی می بیند - آخرین بلوف های محمود احمدی نژاد ، نشانه هایی از پایان ِ بازی دارد. نتیجه هرچه باشد ، این بازی بردوام نخواهد ماند .
* در نوشتار بعدی به تفصیل خواهم گفت که نجابت ِ موسوی و عقلانیت ِ خاتمی می تواند بانی ِ این خطای استراتژیک باشد ، چنانچه اصلاح طلبان در بسیاری از بازی های قبلی خود "قربانی ِ عقلانیت " خود شدند .
** در آخرین گفتگوی زنده ی محمود احمدی نژاد در شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران ، مورخ 10/9/88 نمونه های ِ فی البداهه ای از این گونه بلوف دیده می شوند .
*** موارد متعددی از این بلوف ها ، در آخرین مصاحبه ی زنده ی محمود احمدی نژاد و سخنرانی های ِ بعدی او در اصفهان دیده می شوند .